Reer Galbeedka: Faahfaahinta Sucuudigu Ka Bixiyay Dilkii Khashuqji Lama Rumaysan Karo

0
503

Dalalka Britain, Faransiiska iyo Jarmalka ayaa Sacuudi Carabiya ugu baaqay inuu sharraxaad degdeg ah uu ka bixiyo dhimashada Jamal Khashoggi.

War murtiyeed ay si wada jir ah u soo wada saareen seeddexdaasi dal ayaa waxay ku sheegeen arrinta ah inuu Khashoggi uu ku dhintay “dagaal ka dhacay” qunsuliyadda Sacuudiga uu ku leeyahay Istanbul ay u baahan tahay in laga keeno “caddeeymo macquul ah oo la rumeysan karo”.

Madaxweyne Trump wuxuu mar sii horreysay sheegay “inuu ku qanacsaneyn” sida arrinta loo dhigay.

Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan wuxuu wacad ku maray inuu mudda gaaban uu ku soo bandhigayo caddeymaha dhabta ee dilka wariyahaasi la xiriira.

Madaxweyne Erdogan wuxuu intaa ku daray inuu faafaahinta ku saabsan dilka Khashoggi uu Talaadada baarlamaanka la hor iman doono.

Dibadbax lagu qabtay Istanbul mar uu ka hadlayna wuxuu sheegay “waxaan raadineynaa ee iisu kaanna keenay waa caddaalad taa ayaana keeneysa inaan runta la qariyey oo dhan aan dibadda soo dhigno.”

Mr Khashoggi wuxuu Qunsuliyadda Sacuudiga uu ku leeyahay Istanbul uu galay 2-da bisha October si uu uga soo dhammeysto warqadda furriinka. Waxayna Sacuudigu inta ay dhimashadiisu qiranin uu marar badan sheegtay inuu Khashoggi isaga oo nabad qaba uu qunsuliyaddooda uu ka baxay, iyaga oo marki dambana sheegay inuu qunsuliyaddooda uu ku dhex dhintay.

War murtiyeedka ay sida wada jirka ah u soo wada saareen seeddexdaasi dal maxay kaga hadleen?

Britain, Faransiiska iyo Jarmalka waxay war murtiyeedkooda ku sheegeen iney ka argagaxeen dilka wariyaha loo geystay iyaga oo sheegay “Inaan dilka wax qiil ah loo sameeyn karin si aad ahna ay u cambaareynayaan”.

Waxayna soo qaateen Sacuudigu sida uu amuurtan uga hadlay, iyaga oo raaciyey “iney u baahan tahay faahfaahin iyo caddeeymo degdeg ah oo ku saabsan sida ay wax u dhaceen uu Sacuudiga dilka Khashoggi ka bixiyo. Balse Sacuudiga hadalka ka soo yeeray ee ay ku sheegeen iney tahay natiijada baaritanka ee ay sameeyeen aan la qaadan karin oo ay u baahan yihiin in la keeno “caddeeymo macquul ah oo la rumeysan karo”.

Waxayna waddamadu sheegeen “iney xukmineyn ilaa ay sharraxaad dheeraad ah ka helaan dhanka Sacuudiga.”

Iyaga oo sheegay “iney dalbanayaan in la sameeyo baaritaanno kale oo lagu ogaanayo ilaa laga sal gaaro cidda mas’uuliyadda dilka wariyaha loo geystay iska lahayd, ciddii dambiga dilka yeelatana ciqaabta ku habboon la marsiiyo.

Waddamada kale maxay ka yirahdeen?

Talaadadi madaxweyne Trump wuxuu sheegay “aniga ahaan kuma qanacsani ilaa su’aalahayga aan jawaab u helo.”

Wuxuuna Mareykanku sheegay iney suuragal tahay inuu Sacuudigu wajaho Cunaqabateyn, heshiisyada hubka uu la galayna uu hakinayo “Inkasta oo heshiiska hub kala iibsiga ay aad noo saameyneyso sida ay iyaga u saameyneyso si ka daran.”

Wasiirka maaliyadda Mareykanka Steven Mnuchin wuxuu Axaddi sheegay, in la fisho cunaqabateyn weliba “xilligiisa ka soo degdega.”

Wasiirka arrimaha dibadda Kanada Chrystia Freeland waxay sheegtay faahfaahinta Sacuudiga ay ka bixisay dilka Khashooggi ay u baahan tahay caddeymo la qaadan karo iney u keenaan.”

Raisal wasaaraha Australia Scott Morrison wuxuu isna sheegay “Hadalka Sacuudiga inuusan ahayn mid miisaaman, oo keligii istaagi karo.”

Hay’adda Amnesty waxay faahfaahinta ku tilmaantay marin habaabin, “dilka naxdinta leh waxa loo sababeeyey.”

Wargeyska Washington Post, oo uu Khashoggi maqaallo badan uu ku soo qori jiray waxay sheegtay inuu Boqortooyada sacuudigu “Hadal laga xishooda uu ka soo yeeray iyada oo weliba beenteedi hore been kale sii dul dhigtay.”

Dhanka Sacuudiga maxaa ka soo kordhay?

Wasiirka arrimaha dibadda ee Sacuudi Carabiya Adel al-Jubeir oo Axadda la hadlay telefishiinka Fox News ayaa wuxuu sheegay “iney jiraan shaqsiyaad isku dayay iney dilka Khashooggi ka qariyaan dowladda sacuudiga balse uu isaga ahaan faahfaahin intaasi dheer ogeyn.”

Wuxuuna Mr Jubeir uu intaasi ku daray “Iney shaqsiyaadkaasi ay sameeyeen wax aysan awood u lahayn. Runtii khalad aad u weyn ayaa dhacay waxaana khaladka dhacay aad u sii weyneeyey iskudayga in la qariyo falka dilka ee foosha xun”

Waxaanna dooneynaa ayuu yiri: “inaan xaqiijinno shaqsiyaadki falkaasi ka dambeeyey, ciqaabta ku habboonna la mariyo.”

“Balse ma ogin halka meydka Khashoggi ay geeyeen” ayuu yiri.

Mar sii horreysay Sacuudi Carabiya waxay sheegtay Ilaa iyo hadda Sacuudi Carabiya waxay sheegtay in ay xabsiga dhigtay 18 qof, ayna shaqadii ka eriday laba nin oo gacan yare u ahaa Dhaxal Sugaha dalkaas Mohammed bin Salman, ayna isbaddal ku samaysay hay’adda sirdoonka.

Sacuudigu taageero ma haystaa?

Haa, tiro badan oo dalalka dariska la ah ayuu taageero ka haystaa.

Kuwait ayaa ah dalkii ugu dambeeyey ee ammaanay sida Boqor Salmaan uu uga jawaabay kiiska, iyadoo sheegtay in taasi ay muujinayso ” Dadaalka Boqortooyada iyo ka go’naanshaha in ay runta sheegto iyo tixgalinteeda sharciga oo ay doonayso in ay la xisaabtanto kuwii ka dambeeyey dhacdadan murugada leh”

Masar, Bahrain iyo Imaaraadka Carabta ayaa kamid ah dalalka jeediyey ammaan taas lamid ah.

Xaggee marayaa baadhitaankii hadda?

Turkiga ayaa Sabtidii sheegay in uu soo bandhigi doono dhammaan caddaymaha uu hayo oo aanu waxba qarin doonin.

Turkigu wuxuu yara joojiyey eedayntii tooska ahayd ee uu Sacuudiga ku eedaynayey dilka, balse baarayaasha kiiska ayaa sheegay in ay hayaan caddaymo isugu jira cod iyo muqaal muujinaya in Mr Khashoggi ay qunsuliyadda ku dhex dileen koox katirsan sirdoonka Sacuudiga.

Su’aasha ugu wayn ee Mr Khashoggi saaxiibadiis iswaydiinayaan ayaa ah, meeyey maydkiisii?

Booliiska ayaa ka baadi goobaya kaynta Belgrad oo aaggaas kadhow kuna dhextaal Istanbul halkaas oo ay rumaysan yihiin in maydkii loo qaaday ayadoo mid kamid ah saraakiisha baadhitaanka wada uu ku rajo wayn yahay in goor aan dheerayn la ogaan doonoo halka uu ku dambeeyey.

Dhismaha qunsuliyadda iyo hooyga qunsulka ayaa sidoo kale laga baaray.

Hadalka Sacuudiga ayaa is badbaddalay dhowr jeer, markii hore wuxuu sheegay in Mr Khashoggi uu ku dhintay ciijin kadib markii uu iska caabiyey iskuday lagu doonayey in dalkiisii Sacuudi carabiya lagu celiyo. Wuxuu kaloo sheegay in maydkiisii roog lagu duubay oo loo dhiibay caawiye dalka Turkiga u dhashay, si uu u soo aaso.

Kadib waxaa soo baxday warar sheegaya in qof dharkii Mr Khashoggi xirtay oo asaga isu ekaysiiyey uu qunsuliyadda ka baxay.

Masuul sacuudi ah ayaa sheegay in hadallada sacuudigu ay isu baddaleen sababo la xiriira ” Xog been ah oo xilligaas ka soo gaartay gudaha.”

Xigasho: Bbc Somali

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here