Hargaysa (Ceelgardinews.com) Shir aan loo kala hadhin, kuna baaqay madaxweynaha Jamhuuridda Somaliland, Mudane, Axmed Maxamed Siilaanyo ayaa maanta ku qabsoomay qasriga madaxtooyada. Baaqa waxa ka soo jawaabay oo goobta yimid Shir Guddoonka Labada Gole Baarlamaan, hoggaanka saddexda xisbi qaran iyo Xubnaha guddida doorashooyinka qaranka.
Dulucda ugu weyn ee baaqa madaxweynuhu waxa uu ahaa, inay caddaatay inaan laysasii dhex wadi Karin diiwaangelintii codbixiyeyaasha iyo gurmadka abaarta gaamurtay ee dad iyo duunyaba laysay ee dalka ka taagan, iyadoo aan la luminayn in qorshaha doorashooyinka horraanta 2017da sidiisii ahaado.
DSC_0049-tileHogaamiyaha dalka mudane Axmed Maxamed Siilaanyo ayaa hadal uu ku furay shirka, wuxuu nuxur uga dhigay in masuuliyiinta qaranka ee isugu timid shirka, uu ka dalbanayo inay ka talo dhiibtaan iswaafajinta diiwaangelinta codbixiyeyaasha ee gobolada hadhay iyo xaaladda abaarta ee ka sii daraysa iyo gurmadka qaran ee lagu jiro, isagoo intaa ku daray inay ka go’an tahay inuu dalka ka suurtogeliyo doorasho xor iyo xalaal ah, oo ku qabsoonta xiligii loogu talogalay, kana soo horjeedo sabab kasta oo dib u dhigi karta, isla markaana ay soo gaadhayaan cabashooyin badanoo ku saabsan in aanay sii wada socon Karin diiwaangelinta codbixiyeyaasha iyo gurmadka qaran ee abaaruhu, loona baahan yahay in la hakiyo diiwaangelinta codbixiyeyaasha.
madaxweynaha oo halkaa ka hadlay ayaa yidhi:-
“Shirkan waxaan idinku yeedhay in aynu ka wada tashanno sidii aan isu waafajin lahayn Diiwaangalinta Cod-bixiyayaasha laga qabanayo Gobollada hadhay iyo Gurmadka bini-aadannimo ee inagala gudboon xaaladda abaaraha ka sii daraysa. Waxaan ku hambalyeynaya Guddida Doorashooyinka iyo Axsaabta Qaranka sida ay isaga xil saareen taabba-galinta Diiwaangalinta Cod-bixiyayaasha, waxaana waajib ah in aynu dhammaystirno mashruucan sidii loogu talo galay innagoo midaysan. Waxaan idiin caddaynaya in ay Madaxweyne ahaan iga go’an tahay in aan dalkan ka suurtogaliyo doorasho xor iyo xalaal ah oo ku qabsoonta xilligii loogu talo galay. Waxaan ka soo horjeeda sabab kasta oo dib u dhig keeni karta.
Sidaad la socotaan, xaaladda Abaaraha ee dalku way ka sii daraysa maalinba maalinta ka dambaysa. Sidaa darteed, waxa inaga saaraan masuuliyad Qaran iyo gurmad deg deg ah in aynu ka geysanno.
Haddaba, waxa isoo gaadhaya talooyin badan oo farta ku fiiqaya in loo baahan-yahay in wakhti kooban la hakiyo diiwaangalinta si loogu gacan baxo gurmadka abaaraha. Arrintaa darteed, waxaan jecelahay innaga oo aan is tuhmin in aynu talo wadaag ka yeelanno.
Ugu dambayn, maadaama aynu ku jirno marxalad adag, waxaan idinkula dardaarmaya in aynu gees uga soo wada jeedsanno una midawno maslaxadda ummadda, danaha guud ee Qaranka iyo Gurmadka Abaaraha”.
Waxa isna halkaasi ka hadlay gudoomiyaha xisbiga ucid, Eng Faysal Cali Waraabe oo sheegay in saddexdii gobol ee hore ee diiwaangelintu ka dhacday ay si fiican inoogu dhacday komishanka doorashooyinka qarankuna ay ku mahadsan yihiin, hase ahaatee ayuu yidhi “waa damiir xumo iyo dhaqan xumo (Immoral) in laysa sii dhex wado, diiwaangelinta codbixiyeyaasha iyadoo dadkii iyo duunyadiiba ay lee’anayaan”.
Waxanu soo jeediyey in laba bilood la hakiyo diiwaangelinta codbixiyeyaasha, bisha inagu soo fool leh ee April iyo Bisha Ramadaantu wakhtigay ku hagaagto, isagoo intaa raaciyey inaynu wakhti aynu ku dhamaystiri karno diiwaangelinta ka hor doorashada.
Dareenka ka qaybgalayaasha shirkan laga bilaabo madaxweynaha ilaa xubnaha kale oo ahaa inay ka damqadeen dadka iyo xoolaha tabaalaysan ee jiilaalka dheeraaday ku habsaday, ayaa waxa ka dareen duwanaa xubnaha xisbiga Waddani, oo ku gacan saydhay habayaraatee in la hakiyaba diiwaangelinta, iyagoo iska indho tiray in abaartu marba marka ka danbaysa sii kululaanayso.
Waxa isna halkaasi ka hadlay gudoomiyaha golaha guurtida mudane Saleebaan Maxamuud Aadan oo hadal qiiro leh shirka ka jeediyey, waxaanu yidhi, “waynu ka dhego adaygnay, oo la habsaannay in aynu hakino diiwaangelinta codbixiyeyaasha, waxan soo hambabarnay goor ay dadkii waayeel, caruur iyo xoolaba riiqdeen”. Gudoomiyaha guurtidu wuxu sheegay in dadweynuhu la yaabban yihiin waxay masuuliyiinta qaranku go’aan uga gaadhi la’yihiin xaaladahan adag ee isku soo beegmay. isagoo arrintaa ka hadlayana waxa uu yidhi “dandooda ayuunbay eeganayaan ayaa la leeyahay, dadkii halkii ay joogi jireen ma joogaan, way kala yaaceen, war waa inaynu hakinaa, waddani waxan leeyahay waa la hakinayaa. waxaan la qabaa in la hakiyo”.
Gudoomiye ku xigeenka Wakiilada mudane Baashe Maxamed Faarax oo isna hadal ka jeediyey ayaa sheegay inuu adkaynayo in la hakiyo diiwaangelinta codbixiyeyaasha, waxaanu yidhi “innagaa dadka masuuliyiintoodii ah xeerna waynu ka samaysanaynaa intaynu hakinayno, waxaanse qabaa in labadaa bilood la ayido in la hakiyo diiwaangelinta codbixiyeyaasha”. Waxa kale oo uu carrabka ku adkeeyey inaan doorosho wakhtigeeda dhaafaysaa jirin, kana gaadhsiindoono diiwaangelinta, iyadoo weliba wakhti innooga hadhsan yahay wakhtigii qabashada doorashooyinka.
Gudoomiyaha golaha wakiilada mudane Cabdiraxmaan Maxamed Cabdilaahi (cirro) oo isaguna sheegay inay ka soo wada shireen, lana fikir yahay mawqifka xisbigiisa ee ka dhanka ah in la hakiyo diwaangelinta codbixiyeyaasha.
Dhinaca kale gudoomiyaha xisbiga talada dalka haya ee Kulmiye Mudane Muuse Biixi Cabdi, ayaa halkaas ka jeediyey hadal isugu jiray mawqifka xisbiga iyo talo bixinta arrinta madaxweynuhu soo jeediyey, waxanu yidhi “waanu raacsanahay, kulmiye ahaan, in xaaladdii abaartu ay cuslaatay meel ba’ana ay marayso, balse ninka yidhi abaartu markii ay diiwaangelintu bilaabantahayba way jirtay, ayaan u sheegi lahaa, in aanay markii hore jirin dad dhintay, balse ay hadda jiraan, xooluhuna si laxaad leh ay u dhimanayaan, suurtogalna aanay ahayn in aynu isku sii dhex wadno inaynu dadka u gurmano oo aynu badbaadino nafahooda iyo inaynu nidhaahno waxaynu u daad guraynaynaa goobaha diiwaangelinta, sidaa awgeedna waynu ku khasbanahay in aynu hakino diiwaangelinta codbixiyeyaasha”.
Jawiga shirka ayaa ahaa xisbiga waddani oo dhinac ah oo arkayey in aan looba baahnayn in la hakiyo diiwaangelinta codbixiyeyaasha, iyo qaybaha kale oo isku mawqif ka ahaa inaanay suurogal ahayn in qof isaga iyo caruurtiisuba ay biyo la’yihiin, iskabadaa cunto’e, in lagu yidhaahdo kaalay isu kaayo diiwaangeli aad noo codayside, waxa kale oo masuuliyiinta intooda badani ay ku tiraabayeen in goboladii ay hore uga soo qabsoontay diiwaangelinta codbixiyeyaasha ay xaaladoodii abaareed ka sii dartay, dadna ku dhinteen, deegaanada hadhayna ay abaartu ku adkaatay, sidaa awgeedna muddo kooban dib loo dhigo, arrintaasina ay tahay ta la isku waafaqay.
ALLAA MAHAD LEH
Cabdiraxman Sh. Cilmi Fahiye (Shamax)
Af-hayeenka Madaxtooyada JSL.